Sejm zdecydował. Rok 2026 Rokiem Stanisława Staszica

W piątek, 26 września, Sejm jednogłośnie ustanowił rok 2026 Rokiem Stanisława Staszica. Za rok będzie przypadać 200. rocznica śmierci tego najwybitniejszego pilanina i jednego z największych Polaków w historii.

 - podkreślono w uchwale w sprawie ustanowienia roku 2026 Rokiem Stanisława Staszica.

Zanim nastał czas ustanowienia Sejmu Wielkiego i w trakcie obrad parlamentu anonimowymi „Uwagami nad życiem Jana Zamoyskiego" i „Przestrogami dla Polski" wspierał dzieło naprawy Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Po trzecim rozbiorze i upadku państwa polskiego w celu poznania zasobów krajowych odbywał podróże badawcze i prowadził badania geologiczne. Jako pierwszy znany Polak podjął penetrację naukową Tatr. Owocem kilkunastoletnich badań i wypraw było opublikowanie pierwszego opracowania poświęconego budowie geologicznej ziem polskich pt. “O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski" oraz opracowanie “Mapy geologicznej Polski i krajów sąsiednich”.  Za osiągnięcia na polu nauk o ziemi Staszic otrzymał zaszczytny tytuł ojca geologii polskiej.

Od 1802 r. Stanisław Staszic zamieszkał na stałe w Warszawie i włączył się aktywnie w działalność Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1808-1826 jako prezes kierował pracami tego uczonego zgromadzenia. Towarzystwo zawdzięczało swojemu prezesowi dwie siedziby, pierwszą w trzech kamienicach przy ulicy Kanonia w Warszawie, a drugą w Pałacu Staszica przy Krakowskim Przedmieściu. Do końca życia wspierał je finansowo, a w testamencie całą bibliotekę i rękopisy przekazał do biblioteki TPN. Wreszcie zainicjował i w większej części sfinansował budowę pomnika znakomitego astronoma Mikołaja Kopernika, odsłoniętego w 1830 r. przed Pałacem Staszica.

W chwili powstania Księstwa Warszawskiego napisał i wydał broszurę „O statystyce Polski" adresowaną do tych, którzy chcieli ten kraj oswobodzić, i którzy chcieli w nim rządzić „przestrzegając zarazem ich aby właściwie użytkowali z czasu". Wszedł w skład rządu - Rady Stanu oraz Izby Edukacyjnej stając się szybko jednym z najaktywniejszych radców stanu i prawą ręką dyrektora edukacji publicznej Stanisława Kostki Potockiego. Zajmował się z sukcesem tworzeniem sieci szkół elementarnych, obroną funduszów edukacyjnych i powołaniem do życia Szkoły Lekarskiej w Warszawie.

Działalność edukacyjną Staszic kontynuował po upadku Napoleona w epoce Królestwa Kongresowego włączając się w organizację Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach, Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoły Cywilnej Dróg i Mostów, Instytutu Agronomicznego i Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego. Wówczas kierował również departamentem w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Policji odpowiedzialnym za rozwój przemysłu i górnictwa (szczególną opieką otoczył górnictwo i hutnictwo), budowę dróg i regulację rzek. Dzięki niemu powstała Dyrekcja Górnicza, modernizowano i uruchamiano huty kopalnie, otwarto Hutę Aleksander w Białogonie pod Kielcami. Za zasługi dla kraju Stanisław Staszic został odznaczony orderami św. Stanisława i Orła Białego.

Będąc właścicielem kilku wsi w województwie lubelskim stał się również pionierem spółdzielczości rolniczej zakładając Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie. Chłopom przekazał ziemię w dziedziczne użytkowanie, zwolnił ich od pańszczyzny, nadał samorząd, a na terenie gminy założył szkoły, szpital i bank pożyczkowy. W latach 1819-1820 wydał „Ród ludzki" owoc ponad trzydziestoletnich badań nad dziejami cywilizacji człowieka na Ziemi, w którym przedstawił ogólny schemat dziejów ludzkości i wizję społeczeństwa przyszłości -  Europę zrzeszonych narodów.

W testamencie cały swój majątek przekazał na cele społeczne, dobroczynne i charytatywne “chcąc być narodowi użytecznym".

- podkreślono w uchwale. 

Źródło: sejm.gov.pl